Διαδικτυακή θεραπεία: η θεραπεία ψυχικής υγείας του μέλλοντος;

Αν και η διαδικτυακή θεραπεία υπήρχε πριν από το 2020, η πανδημία του COVID-19 άνοιξε την πόρτα σε περισσότερους παρόχους να προσφέρουν συνεδρίες θεραπείας βασισμένες στο διαδίκτυο. Χρησιμοποιώντας μια συσκευή όπως έναν υπολογιστή ή tablet για τηλεδιάσκεψη ή ένα τηλέφωνο για μηνύματα κειμένου ή κλήσεις, συνδέεστε εικονικά για να μιλήσετε με έναν εξουσιοδοτημένο θεραπευτή. Η έρευνα δείχνει ότι μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματική με τις προσωπικές συνεδρίες για διάφορες παθήσεις ψυχικής υγείας. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία (APA), δεκάδες χιλιάδες εφαρμογές για κινητές συσκευές και ψηφιακές πηγές υγείας είναι διαθέσιμες κατόπιν αιτήματος για την παρακολούθηση και την υποστήριξη της ψυχικής υγείας. Αυτές οι πηγές κυμαίνονται από εφαρμογές ευεξίας που απευθύνονται στους καταναλωτές έως συνταγογραφούμενα ψηφιακά θεραπευτικά εργαλεία.

Έναν άλλο σημαντικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση διαδραματίζουν τα chatbots, τα οποία είναι μια αναδυόμενη τεχνολογία που δείχνει δυνατότητες για εφαρμογές φροντίδας ψυχικής υγείας για αποτελεσματικές και πρακτικές θεραπείες που βασίζονται σε στοιχεία. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας, (2023), τα chatbots για την Ψυχική Υγεία (ΨΥ) μπορούν να στοχεύσουν μια σειρά από ανησυχίες ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένου του άγχους, της κατάθλιψης και του στρες. Αυτά μπορούν να παρέχουν στρατηγικές αντιμετώπισης, ασκήσεις ενσυνειδητότητας και πληροφορίες σχετικά με τις καταστάσεις και τις θεραπείες της ΨΥ και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να συνδέουν τους χρήστες με επαγγελματίες ΨΥ. Επιπλέον, η έγκαιρη παρέμβαση μέσω εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης (AI) μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη υγιών μηχανισμών συναισθηματικής αντιμετώπισης και στην πρόληψη της κλιμάκωσης των προβλημάτων ψυχικής υγείας.

Μερικά δημοφιλή παραδείγματα περιλαμβάνουν το ChatGPT, (2015), το οποίο έχει γίνει μια δημοφιλής πύλη για την τεχνητή νοημοσύνη ψυχικής υγείας, με πολλούς ανθρώπους να το χρησιμοποιούν για τη δουλειά ή το σχολείο και στη συνέχεια ζητούν σχόλια για τις συναισθηματικές τους δυσκολίες. Επιπλέον, άλλο ένα εργαλείο σύμφωνα με συνεντεύξεις με χρήστες είναι το Woebot, (2017) ένα σχεδιασμένο chatbot για να προσφέρει τεχνικές γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας, παρακολούθηση της διάθεσης και συναισθηματική υποστήριξη και το Wysa, (2016) Chatbot ΨΥ με τεχνητή νοημοσύνη που παρέχει συναισθηματική υποστήριξη, μηχανισμούς αντιμετώπισης και παρακολούθηση της διάθεσης μέσω συνομιλιών. Φυσικά υπάρχουν πολλά από αυτά, τα οποία μπορεί να είναι πολύ χρήσιμα για τη θεραπεία προβλημάτων ΨΥ.

Όσον αφορά τα παραπάνω, η διαδικτυακή θεραπεία και τα σχετικά εργαλεία έχουν κάποια σημαντικά πλεονεκτήματα. Παρέχουν μεγαλύτερη ευελιξία συνολικά και αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα προνόμια, καθώς πολλά άτομα προτιμούν να εξοικονομούν χρόνο μη ταξιδεύοντας και πηγαίνοντας σε ένα γραφείο, αλλά μένοντας στο σπίτι. Προσφέρουν πρόσβαση στη θεραπεία ΨΥ σε άτομα που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές. Αυτό είναι επίσης ευεργετικό για άτομα με σωματικούς περιορισμούς, αναπηρίες ή περιορισμούς. Η διαδικτυακή θεραπεία είναι συνήθως αρκετά προσιτή και βολική. Δίνει στους ανθρώπους την ευκαιρία να παρακολουθήσουν συνεδρίες θεραπείας online στην άνεση του σπιτιού τους και μπορούν συχνά να προγραμματίσουν τις θεραπευτικές συνεδρίες τους για τις πιο βολικές στιγμές για αυτούς (Gratzer, D., & Goldbloom, D., 2020).

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), αυτά τα chatbots έχουν μεγάλες δυνατότητες να προσφέρουν κοινωνική και ψυχολογική υποστήριξη σε καταστάσεις όπου η ανθρώπινη αλληλεπίδραση στον πραγματικό κόσμο, όπως η σύνδεση με φίλους ή μέλη της οικογένειας ή η αναζήτηση επαγγελματικής υποστήριξης, δεν προτιμάται ή δεν είναι δυνατή. Το Διαδίκτυο κάνει τη θεραπεία ΨΥ πιο προσιτή. Οι άνθρωποι μπορεί να αισθάνονται άνετα μιλώντας με φίλους και συγγενείς για θέματα σωματικής περίθαλψης, αλλά μπορεί να μην αισθάνονται το ίδιο όταν συζητούν εξίσου σημαντικές ανησυχίες για την ψυχική υγεία. Η διαδικτυακή πρόσβαση διευκολύνει το ξεπέρασμα του στιγματισμού που έχει αποδοθεί ιστορικά στα ζητήματα ΨΥ.

Ενώ η διαδικτυακή θεραπεία και αυτά τα εργαλεία μπορεί ενδεχομένως να είναι πολύ χρήσιμα για άτομα σε συγκεκριμένες καταστάσεις, δεν σημαίνει ότι δεν συνοδεύονται από κάποιους κινδύνους και μειονεκτήματα σε σχέση με τις παραδοσιακές επιλογές θεραπείας. Υπάρχουν αρκετοί περιορισμοί που πρέπει να θεσπίσουν αυτά τα εργαλεία ανάλογα με το επίπεδο υπηρεσιών που προσφέρουν. Μερικοί από τους πιθανούς κινδύνους που σχετίζονται με θεραπείες ΨΥ που βασίζονται σε AI περιλαμβάνουν την απανθρωποποίηση της υγειονομικής περίθαλψης, κυρίως επειδή το ανθρώπινο στοιχείο της σχέσης θεραπευτή-θεραπευόμενου είναι πολύ μεγαλύτερο από ό,τι σε άλλα σενάρια υγειονομικής περίθαλψης. Μια τέτοια απανθρωποποίηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλεια ενσυναίσθησης και εμπιστοσύνης. Επιπλέον, η υπερβολική εξάρτηση από την τεχνολογία μπορεί να εγκυμονεί κινδύνους, όπως η απομόνωση και η ανεπαρκής βοήθεια σε περιόδους κρίσης. Τα τεχνολογικά προβλήματα μπορεί επίσης να δυσκολέψουν την πρόσβαση στη θεραπεία όταν τη χρειάζεστε πραγματικά.

Τα θέματα εμπιστευτικότητας είναι επίσης πολύ σημαντικά. Δεδομένου ότι οι πληροφορίες μεταδίδονται διαδικτυακά, η κατάσταση κάνει τις διαρροές απορρήτου και τις εισβολές να περιλαμβάνουν περισσότερη ανησυχία. Επιπλέον, η ανταπόκριση του θεραπευτή σε καταστάσεις κρίσης όπως οι σκέψεις αυτοκτονίας είναι πιο προκλητική χωρίς προσωπική επαφή. Ένα άλλο μειονέκτημα είναι ότι η διαδικτυακή θεραπεία, και γενικά τα διαδικτυακά εργαλεία ΨΥ, παραβλέπουν τη γλώσσα του σώματος και οι θεραπευτές δεν μπορούν να δουν εκφράσεις του προσώπου, φωνητικά ή σωματικά σήματα, τα οποία είναι επίσης σημαντικά μέσα επικοινωνίας. Οι άνθρωποι χρειάζονται έναν ιδιωτικό, ήσυχο χώρο για τη συνεδρία τους, κάτι που μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολο για όσους μένουν με την οικογένεια ή τους συγκάτοικους και η μη εύρεση ενός πραγματικά ιδιωτικού χώρου μπορεί να επηρεάσει τη συνεδρία τους. Η διαδικτυακή θεραπεία δεν είναι πάντα κατάλληλη για σοβαρές ψυχιατρικές ασθένειες, ειδικά για όσους υποφέρουν από σοβαρά ή πολύπλοκα συμπτώματα μιας πάθησης ΨΥ (Banbury et al., 2018; Washington et al., 2020; Weinberg, 2020).

Συνοψίζοντας, η έρευνα σχετικά με τη θεραπεία και τα εργαλεία της (Δια ζώσης έναντι της Διαδικτυακής) δείχνει ότι και οι δύο μορφές είναι ένα αποτελεσματικό μέσο διευκόλυνσης της ανάπτυξης και της αλλαγής. Οι σχέσεις με τους θεραπευτές μπορούν να δημιουργηθούν τόσο αυτοπροσώπως όσο και διαδικτυακά μέσω ορισμένων τρόπων θεραπείας, συμπεριλαμβανομένης της διαπροσωπικής ψυχοθεραπείας, της αφηγηματικής θεραπείας, της CBT ή περισσότερων παρεμβάσεων που αφορούν τη θεραπεία (Kambeitz-Ilankovic et al., 2022). Η ατομική προτίμηση είναι ένας σημαντικός παράγοντας και μερικοί άνθρωποι μπορεί να έχουν έντονη επιθυμία ή προτίμηση για μια μορφή έναντι της άλλης. Η θεραπεία δεν είναι μια προσέγγιση που ταιριάζει σε όλους και πρέπει να προσαρμοστεί στο συγκεκριμένο άτομο. Υπάρχει λοιπόν, ανάγκη για περισσότερη έρευνα και συστάσεις για την προσαρμογή και την ισόρροπη χρήση αποτελεσματικών chatbot για υποστήριξη ΨΥ καθώς και διαδικτυακών πλατφορμών θεραπείας και σχετικών εργαλείων.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Banbury A., Nancarrow S., Dart J., Gray L., Parkinson L. (2018). Telehealth interventions delivering home-based support group videoconferencing: Systematic review. Journal of Medical Internet Research, 20(2), e25. https://doi.org/10.2196/jmir.8090

Fitch D. (2017). Technology-mediated groups. In Garvin C. D., Gutiérrez L. M., Galinsky M. J. (Eds.), Handbook of Social Work with Groups (2nd ed., pp. 587–599). Guilford Press.

Gratzer, D., & Goldbloom, D. (2020). Therapy and e-therapy—preparing future psychiatrists in the era of apps and chatbots. Academic Psychiatry, 44, 231-234.

Kambeitz-Ilankovic L., Rzayeva U., Völkel L., Wenzel J., Weiske J., Jessen F., Reininghaus U., Uhlhaas P. J., Alvarez-Jimenez M., Kambeitz J. (2022). A systematic review of digital and face-to-face cognitive behavioral therapy for depression. NPJ Digital Medicine, 5(1), 144. https://doi.org/10.1038/s41746-022-00677-8

Lecomte T., Abdel-Baki A., Francoeur A., Cloutier B., Leboeuf A., Abadie P., … Guay S. (2020). Group therapy via videoconferencing for individuals with early psychosis: A pilot study. Early Intervention in Psychiatry, 15(6), 1595–1601. https://doi.org/10.1111/eip.13099

Stoll J., Müller J. A., Trachsel M. (2020). Ethical issues in online psychotherapy: A narrative review. Frontiers in Psychiatry, 10, 993. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2019.00993

Washington T., Parker Oliver D., Benson J., Rolbiecki A., Jorgensen L., Cruz-Oliver D., Demiris G. (2020). Factors influencing engagement in an online support group for family caregivers of individuals with advanced cancer. Journal of Psychosocial Oncology, 38(3), 235–250. https://doi.org/10.1080/07347332.2019.1680592

Weinberg H. (2020). Online group psychotherapy: Challenges and possibilities during COVID-19: A practice review. Group Dynamics: Theory, Research and Practice, 24(3), 201–211. https://doi.org/10.1037/gdn0000140

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

https://www.apa.org/practice/digital-therapeutics-mobile-health

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10242473/

https://www.researchgate.net/publication/375042279_AI_Chatbots_in_Digital_Mental_Health