Γιατί πρέπει να μας ενδιαφέρει η σχολική βία και ο εκφοβισμός;

Τι είναι η σχολική βία και ο εκφοβισμός;

Η σχολική βία και ο εκφοβισμός είναι σημαντικά προβλήματα στην Ελλάδα που έχουν κερδίσει την προσοχή της κοινής γνώμης τα τελευταία χρόνια. Ως σχολική βία ορίζεται κάθε μορφή επιθετικότητας (δηλαδή σωματικής, ψυχολογικής ή σεξουαλικής) που στρέφεται εναντίον ενός μαθητή από άλλους μαθητές, καθηγητές ή το προσωπικό του σχολείου (United Nations Educational Scientific and Cultural Organization [UNESCO], 2019). Ο εκφοβισμός αναφέρεται σε επαναλαμβανόμενη επιθετική συμπεριφορά σε βάθος χρόνου, η οποία χαρακτηρίζεται από ανισορροπία ισχύος μεταξύ ενός ή περισσότερων δραστών και του θύματος. Ο εκφοβισμός συμβαίνει μεταξύ μαθητών και μπορεί να λάβει έναν από τους τέσσερις τύπους: σωματικό, ψυχολογικό, σεξουαλικό ή διαδικτυακό εκφοβισμό (UNESCO, 2019). Τόσο η σχολική βία όσο και ο εκφοβισμός μπορούν να έχουν επιζήμιες επιπτώσεις στις ακαδημαϊκές επιδόσεις, την υγεία, την ψυχική υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις στα θύματα;

Οι καταστροφικές συνέπειες της σχολικής βίας και του εκφοβισμού μπορούν να γίνουν αισθητές πολύ καιρό μετά την εκδήλωση των περιστατικών. Τα θύματα μπορεί να βιώσουν αυξημένο άγχος, κατάθλιψη και διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), γεγονός που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις ακαδημαϊκές τους επιδόσεις και να οδηγήσει σε κοινωνική απόσυρση (Eyuboglu, et al., 2021). Πέρα από την ψυχολογική βλάβη, ο εκφοβισμός συνδέεται επίσης με σωματικά προβλήματα υγείας, όπως πονοκέφαλοι και στομαχόπονοι. Επιπλέον, έρευνες δείχνουν ότι ο εκφοβισμός μπορεί να έχει σοβαρές, μακροπρόθεσμες συνέπειες στην ψυχική υγεία, συμπεριλαμβανομένου του αυξημένου κινδύνου αυτοκτονίας και κατάχρησης ουσιών (Bottino, et al., 2015). Μία μελέτη των Kaltiala-Heino, Fröjd και Marttunen (2012) διαπίστωσε ότι τα θύματα εκφοβισμού διέτρεχαν σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο αυτοκτονικού ιδεασμού και απόπειρας αυτοκτονίας σε σύγκριση με τα μη θύματα.

Ποια είναι τα θύματα;

Τα ποσοστά για τον εκφοβισμό διαφέρουν από μελέτη σε μελέτη στην Ελλάδα το 3,9% των εφήβων έχουν πέσει θύματα εκφοβισμού (Stavrou, Kanavou, Fotiou, and Kokkevi, 2020) σε σύγκριση με άλλες διεθνείς μελέτες τα ποσοστά θυμάτων μπορεί να φτάσουν το 46,6% (Fleming & Jacobsen, 2009), Τα θύματα βίας και εκφοβισμού στα σχολεία συνήθως θεωρούνται διαφορετικά από τους υπόλοιπους συμμαθητές τους. Ειδικότερα, μαθητές από διαφορετικές φυλές τείνουν συχνά να εκφοβίζουν ο ένας τον άλλον (Connell et al., 2015), ενώ ο εκφοβισμός οφείλεται επίσης σε διαφορετικές πολιτισμικές αντιλήψεις διαφόρων θρησκευτικών ομάδων (Khamis, 2015).

Επιπλέον, μερικά από τα πιο βίαια περιστατικά είναι αυτά που συνδέονται με παιδιά με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό (π.χ. λεσβίες, ομοφυλόφιλοι, αμφιφυλόφιλοι ή τρανσέξουαλ) (Patrick et al., 2013). Τα παιδιά με ψυχικές ασθένειες, αναπηρίες (Fink et al., 2015) ή με ιδιαίτερη σωματική εμφάνιση μπορούν επίσης να αποτελέσουν στόχους για τους εκφοβιστές (Wilson et al., 2013). Τέλος, οι εκφοβιστές μπορούν να βρουν στόχους στα πρόσωπα παιδιών που διαφέρουν κοινωνικά στο σχολικό περιβάλλον, όπως απομονωμένοι, ευάλωτοι, έξυπνοι ή επιτυχημένοι μαθητές (Brewer & Kerslake, 2015; Parris et al., 2014; Shetgiri, 2013; Varjas et al., 2010).

Ποιοι είναι οι δράστες;

Η πλειονότητα των δραστών αποτελείται από άνδρες που τείνουν να είναι δυναμικοί, να ενεργούν παρορμητικά και να έχουν ατίθαση συμπεριφορά (Farrington, 1993). Πιθανότατα θα δράσουν σε ένα περιβάλλον όπου μπορεί να παρέχεται μυστικότητα και ανωνυμία, και ενίοτε με ελάχιστη επίβλεψη. Οι άνδρες δράστες θα εμπλακούν συνηθέστερα σε σωματική βία με το/τα θύμα/τα, ενώ οι γυναίκες δράστες έχουν περισσότερες πιθανότητες να χρησιμοποιήσουν τον έμμεσο εκφοβισμό (π.χ. διάδοση φημών). Οι δράστες είναι πιθανό να αναπτύξουν χρόνια σωματικά και ψυχικά προβλήματα, όπως και τα θύματα (Vanderbilt and Augustyn, 2010).

Συμπέρασμα

Αν εσείς ή κάποιος γνωστός σας είναι θύμα σχολικής βίας και εκφοβισμού συζητήστε αμέσως την κατάσταση αυτή με κάποιον και ζητήστε βοήθεια από κάποιον που εμπιστεύεστε (οικογένεια, δάσκαλο ή φίλο).  Οι άνθρωποι που εμπιστεύεστε μπορούν να σας προσφέρουν την απαραίτητη υποστήριξη και βοήθεια για να αντιμετωπίσετε την κατάσταση, αν δεν αισθάνεστε άνετα να απευθυνθείτε σε αυτούς, τότε ζητήστε βοήθεια από μια σχετική φιλανθρωπική οργάνωση (π.χ. Το Χαμόγελο του Παιδιού).

Βιβλιογραφία

• Bottino, S. M. B., Bottino, C., Regina, C. G., Correia, A. V. L., & Ribeiro, W. S. (2015). Cyberbullying and adolescent mental health: systematic review. Cadernos de saude publica, 31, 463-475.
• Brewer, G., & Kerslake, J. (2015). Cyberbullying, self-esteem, empathy and loneliness. Computers in Human Behavior, 48, 255–260. https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.01.073
• Connell, N. M., El Sayed, S., Reingle Gonzalez, J. M., & Schell-Busey, N. M. (2015). The Intersection of Perceptions and Experiences of Bullying by Race and Ethnicity among Middle School Students in the United States. Deviant Behavior, 36(10), 807–822. https://doi.org/10.1080/01639625.2014.977159
• Eyuboglu, M., Eyuboglu, D., Pala, S. C., Oktar, D., Demirtas, Z., Arslantas, D., & Unsal, A. (2021). Traditional school bullying and cyberbullying: Prevalence, the effect on mental health problems and self-harm behavior. Psychiatry research, 297, 113730.
• Farrington, D. P. (1993). Understanding and preventing bullying. Crime and justice, 17, 381-458.
• Fink, E., Deighton, J., Humphrey, N., & Wolpert, M. (2015). Assessing the bullying and victimisation experiences of children with special educational needs in mainstream schools: Development and validation of the Bullying Behaviour and Experience Scale. Research in Developmental Disabilities, 36, 611–619. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2014.10.048
• Heikkilä, H.-K., Väänänen, J., Helminen, M., Fröjd, S., Marttunen, M., & Kaltiala-Heino, R. (2012). Involvement in bullying and suicidal ideation in middle adolescence: A 2-year follow-up study. European Child & Adolescent Psychiatry, 22(2), 95–102. https://doi.org/10.1007/s00787-012-0327-0
• Khamis, V. (2015). Bullying among school-age children in the greater Beirut area: Risk and protective factors. Child Abuse &Amp; Neglect, 39, 137–146. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2014.08.005
• Parris, L., Varjas, K., & Meyers, J. (2014). ‘“The Internet is a Mask”’: High School Students’ Suggestions for Preventing Cyberbullying. Western Journal of Emergency Medicine, 15(5), 587–592. https://doi.org/10.5811/westjem.2014.4.20725
• Patrick, D. L., Bell, J. F., Huang, J. Y., Lazarakis, N. C., & Edwards, T. C. (2013). Bullying and Quality of Life in Youths Perceived as Gay, Lesbian, or Bisexual in Washington State, 2010. American Journal of Public Health, 103(7), 1255–1261. https://doi.org/10.2105/ajph.2012.301101
• Shetgiri, R. (2013). Bullying and Victimization Among Children. Advances in Pediatrics, 60(1), 33–51. https://doi.org/10.1016/j.yapd.2013.04.004
• United Nations Educational Scientific and Cultural Organization [UNESCO] (2019). Behind the Numbers: Ending School Violence and Bullying. Paris: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.
• Vanderbilt, D., & Augustyn, M. (2010). The effects of bullying. Paediatrics and child health, 20(7), 315-320. DOI: https://doi.org/10.1016/j.paed.2010.03.008.
• Varjas, K., Talley, J., Meyers, J. L., Parris, L., & Cutts, H. (2010). High school students’ perceptions of motivations for cyberbullying: an exploratory study. Western Journal of Emergency Medicine.
• Wilson, M., Viswanathan, B., Rousson, V., & Bovet, P. (2013). Weight Status, Body Image and Bullying among Adolescents in the Seychelles. International Journal of Environmental Research and Public Health, 10(5), 1763–1774. https://doi.org/10.3390/ijerph10051763