Μαθαίνοντας για το στρες

Τι είναι το στρες και πώς μπορούμε να το αναγνωρίσουμε;

Το στρες είναι ο τρόπος με τον οποίο το σώμα αντιδρά σε μια δύσκολη ή απειλητική περίσταση και εμφανίζεται ιδιαίτερα σε καταστάσεις όπου απαιτείται αλλαγή - η βίωση του στρες μπορεί να συμβεί γενικά κατά τη διάρκεια γεγονότων που προκαλούν αδρεναλίνη. Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι αντιδρούν στο στρες και μπορούν να το διαχειριστούν ποικίλλει ανάλογα τόσο με βιολογικά - εγγενή, όσο και με ψυχολογικά στοιχεία.

Το στρες μπορεί να αναγνωριστεί από τα συμπτώματά του, καθώς όταν το βιώνει κανείς οι μύες γίνονται πιο σφιγμένοι, αυξάνονται οι παλμοί και το σώμα βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού λόγω της απελευθέρωσης ορμονών, ώστε να υπάρξει όσο το δυνατόν ταχύτερη αντίδραση στην απειλή. Μπορεί επίσης να υπάρχει ταχύτερη αναπνοή, βελτιωμένη εστίαση και αυξημένη αντοχή και δύναμη. Το στρες μπορεί να προκαλέσει την αντίδραση «μάχης ή φυγής». Επίσης μπορεί να χαρακτηρίζεται από εκνευρισμό, θυμό, ανυπομονησία, αίσθημα υπερφόρτωσης ή/και νευρικότητα. Συνήθως υπάρχει ένα εξωτερικό έναυσμα για το στρες, το οποίο μπορεί να διαρκέσει για σύντομο ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (Kalat, 2019).

Πώς διαφέρει από το άγχος;

Το άγχος, όπως και το στρες, είναι μια συναισθηματική αντίδραση η οποία μπορεί να προκαλέσει διάφορα συμπτώματα που είναι παρόμοια ή πανομοιότυπα με αυτά του στρες, όπως προβλήματα συγκέντρωσης, μυϊκή ένταση και ευερεθιστότητα. Ωστόσο, το άγχος αφορά υπερβολικές και συνεχείς ανησυχίες που εκδηλώνονται ακόμη και όταν δεν υπάρχει κάποιος στρεσογόνος παράγοντας. Συμβαίνει συνήθως λόγω περιστάσεων που προκαλούν φόβο και νευρικότητα, ειδικά όταν πρόκειται για το μέλλον.

Επιπλέον, σε αντίθεση με το άγχος, το στρες μπορεί επίσης να είναι χρήσιμο, καθώς μπορεί να βοηθήσει, για παράδειγμα, στην τήρηση μιας προθεσμίας και στην αποφυγή κινδύνων, όταν το άγχος θα είναι συνήθως κάτι δυσμενές. Επιπλέον, το στρες μπορεί να εμφανιστεί λόγω ενθουσιασμού, ή δοκιμάζοντας κάτι νέο, συνθήκες που είναι ευχάριστες σαν καταστάσεις (Viveros & Schramm, 2018).

Αισθανόμαστε στρες μόνο για αρνητικά γεγονότα;

Όχι. Ενώ ορισμένα από τα γεγονότα της ζωής που οι άνθρωποι αναφέρουν σταθερά ότι είναι τα πιο αγχωτικά, είναι αυτά που θα περίμενε κανείς. Για παράδειγμα η σοβαρή ασθένεια, η διάλυση μιας σοβαρής σχέσης, η απώλεια του σπιτιού ή της εργασίας και το πένθος. Αλλά και τα θετικά γεγονότα της ζωής, όπως το να γίνεις γονέας, να παντρευτείς, να ξεκινήσεις μια νέα δουλειά ή να βγεις στη σύνταξη αποτελούν επίσης σημαντική πηγή στρες για πολλούς ανθρώπους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι όπως και τα αρνητικά γεγονότα, έτσι και τα χαρούμενα και συναρπαστικά γεγονότα επιφέρουν πολλές αλλαγές και δημιουργούν νέες απαιτήσεις οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν στο αίσθημα στρες.

Ποιοι είναι μερικοί θετικοί και υγιείς τρόποι για να αντιμετωπίσετε σωστά το στρες;

Η κοινωνική υποστήριξη αποτελεί γνωστό ρυθμιστικό παράγοντα για την αντιμετώπιση του στρες. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα που αναφέρουν χαμηλότερα επίπεδα κοινωνικής υποστήριξης, παρουσιάζουν μεγαλύτερα επίπεδα στρες και περισσότερα παράπονα για την υγεία τους σε σχέση με τα άτομα με υψηλά επίπεδα κοινωνικής υποστήριξης. Η κοινωνική υποστήριξη μπορεί να είναι τόσο πρακτική όσο και συναισθηματική, που παρέχεται από ένα μέλος της οικογένειας, έναν φίλο ή συνάδελφο ή μέσω της συμμετοχής σε μια κοινοτική ομάδα ή σύλλογο.

Ένα άλλο ρυθμιστικό στοιχείο του στρες είναι η εύρεση θετικών συνεπειών, ακόμη και εν μέσω στρεσογόνων γεγονότων της ζωής, όπως για παράδειγμα το χρόνιο βάρος της φροντίδας ενός σοβαρά αυτιστικού παιδιού. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι φροντιστές που είναι σε θέση να βρίσκουν οφέλη και θετικά στοιχεία στις περιστάσεις τους, αναφέρουν χαμηλότερα επίπεδα στρες και μειωμένες πιθανότητες κατάθλιψης (Lovell et al., 2011). Παρεμβάσεις θετικής ψυχολογίας, όπως η τακτική εξάσκηση της άσκησης «Τρία καλά πράγματα», η τήρηση ημερολογίου ευγνωμοσύνης και η εκμάθηση ασκήσεων ενσυνειδητότητας, μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για τη μείωση του στρες και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας.

Ποια περαιτέρω βοήθεια είναι διαθέσιμη;

Υπάρχουν πολλές διαθέσιμες πηγές υποστήριξης που θα σας βοηθήσουν να μάθετε να αντιμετωπίζετε καλύτερα το στρες. Οι δωρεάν και δημόσια διαθέσιμες πηγές του επιστημονικού κέντρου Greater Good Science Centre του Πανεπιστημίου Berkley της Καλιφόρνια και του Κέντρου Θετικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια αποτελούν ένα εξαιρετικό σημείο εκκίνησης. Η καλλιέργεια καλών σχέσεων με μέλη της οικογένειας και φίλους αλλά και η ένταξη σε μια κοινότητα ή λέσχη ομοϊδεατών σας είναι επίσης ένας πολύ καλός τρόπος τόσο για να δώσετε όσο και για να λάβετε κοινωνική υποστήριξη, η οποία, όπως γνωρίζουμε, είναι απαραίτητη για την ευημερία μας. Η αναζήτηση ενός κατάλληλα καταρτισμένου και έμπειρου επαγγελματία ψυχικής υγείας συνίσταται σε περίπτωση που εκτός από το άγχος αντιμετωπίζετε και κατάθλιψη. Η αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας θα μπορούσε επίσης να είναι μια καλή ιδέα εάν έχετε δοκιμάσει τεχνικές αυτοβοήθειας και δεν βλέπετε μεγάλη πρόοδο.

References:

• Kalat, J. W. (2019). Biological psychology (13th ed.). Belmont, CA: Cengage.
• Lovell, B. & Wetherell, M.A. (2011). The cost of caregiving: Endocrine and immune implications in elderly and non-elderly caregivers. Neuroscience and Biobehavioural Reviews, 35, 1342-1352.
• Viveros, J., & Schramm, D. G. (2018), Stress vs. Anxiety: Understanding the Difference.